پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism)

پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم، به وضعیتی گفته می شود که غده تیروئید بیشتر از نیاز بدن هورمون تولید و ترشح می کند. درست برعکس تیروئید کم کار که بدن با کمبود هورمون های تیروئیدی مورد نیاز خود مواجه می شود.

این شرایط می تواند کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد. یکی از اثرات این بیماری افزایش متابولیسم بدن است. افرادی که تیروئید پرکار دارند اغلب با علائمی مثل ضربان قلب سریع، کاهش وزن، افزایش اشتها و اضطراب مواجه هستند. برای درمان تیروئید پرکار می توان از روش های دارویی (داروهای ضد تیروئید، ید رادیواکتیو، مسدود کننده های بتا) و یا روش جراحی کمک گرفت.

چه کسانی به پرکاری تیروئید مبتلا می شوند؟

هر فردی با هر سن و جنسیتی می تواند این بیماری را داشته باشد. اما طبق مطالعات انجام شده، بروز این بیماری در زنان و افرادی که سابقه خانوادگی دارند شایع تر است.

عواملی که باعث پرکاری تیروئید می شوند

شرایط پزشکی و عواملی که در پر کار شدن تیروئید نقش دارند، عبارتند از:

– بیماری گریوز (Graves)

گریوز یک نوع بیماری خود ایمنی است که روی عملکرد تیروئید تأثیر می گذارد. این بیماری به عنوان شایع ترین دلیل پرکاری تیروئید محسوب می شود.

– ندول تیروئید

ندول یا گره تیروئید، به دلیل رشد غیر طبیعی و بیش از اندازه بافت تیروئید ایجاد می شود. این توده ها در بیشتر مواقع خوش خیم و قابل درمان هستند. یکی از اثرات این توده ها پرکار شدن تیروئید است.

– مصرف بیش از اندازه ید

ید به عنوان یک ماده معدنی مورد نیاز تیروئید، برای تولید هورمون ها شناخته می شود. اما مصرف بیش از حد این ماده معدنی از طریق مواد غذایی یا داروها می تواند باعث شود تیروئید شما هورمون های بیشتری تولید کند.

علائم تیروئید پرکار که باید بدانید

علائم این بیماری می تواند شامل موارد زیر باشد: (افراد مبتلا به تیروئید پرکار لزوما همه این علائم را تجربه نمی کنند)

– تپش قلب

– ضعف عضلانی

– لرزش بدن

– ضعف اعصاب و عصبی شدن

– کاهش وزن

– افزایش اشتها

– اختلالات گوارشی مثل دفع مکرر مدفوع یا اسهال

– مشکلات بینایی

– تعریق زیاد و عدم تحمل گرما

– گرم شدن بدن

– تغییرات قاعدگی

– اختلال در خواب

– تورم و بزرگ شدن گردن (گواتر)

– ریزش مو و شکنندگی موها

– بیرون زدگی چشم و بیماری گریوز (تیروئید چشمی)

روش های تشخیص بیماری

پزشکان این بیماری را به روش های مختلفی تشخیص می دهند، از جمله:

– بررسی های بالینی از ناحیه گردن برای بررسی اینکه آیا تیروئید بزرگتر از حد طبیعی است یا خیر!

همچنین پزشک برای اطمینان بیشتر چشم ها، ضربان قلب، دست ها و پوست فرد را نیز بررسی می کنند. برآمدگی، قرمزی و یا تورم چشم ها، ضربان قلب سریع و نامنظم، لرزش دست ها و گرما و رطوبت پوست مراجعه کننده می تواند نشان دهنده پرکاری تیروئید باشد.

– انجام آزمایش خون برای ارزیابی سطح هورمون های تیروئید در بدن

افرادی که به پرکاری تیروئید مبتلا هستند، سطح هورمون های T3 و T4 بدنشان بالاتر از حد طبیعی و هورمون محرک تیروئید (TSH) نیز کمتر از حد طبیعی است.

– آزمایشات تصویربرداری برای بررسی دقیق غده تیروئید

از جمله روش های تصویربرداری که برای تشخیص پرکاری تیروئید، استفاده می شوند می توان به تست جذب ید رادیواکتیو (RAIU)، اسکن و همینطور سونوگرافی تیروئید اشاره کرد.

درمان تیروئید پرکار

راهکارهای درمانی بسیاری برای پرکاری تیروئید وجود دارد. پزشکان بسته به علت بیماری، بهترین و مؤثرترین متد درمانی را ارائه می کنند. روش های درمانی پرکاری تیروئید عبارتند از:

– داروهایی مثل متی مازول و پروپیل تیواوراسیل؛ که هر دو برای درمان تیروئید پرکار مورد استفاده قرار می گیرند و از تولید بیش از اندازه هورمون ها توسط غده تیروئید جلوگیری می کنند.

– ید رادیواکتیو؛ یکی دیگر از روش های درمانی برای پرکاری تیروئید داروی ید رادیواکتیو است. این دارو به شکل خوراکی (کپسول/ مایع) مصرف می شود و با از بین بردن سلول های تیروئید مانع از تولید زیاد هورمون ها می شود. این روش برای درمان برخی از سرطان های تیروئید نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

– تیروئیدکتومی (جراحی تیروئید)؛ یکی از گزینه های درمان تیروئید پرکار، تیروئیدکتومی یا جراحی است. البته این جراحی زمانی انجام می شود که مشکلات جدی تری مثل ندول، تومور و یا گواتر وجود داشته باشد. افرادی که این جراحی را انجام می دهند اغلب با کم کاری تیروئید مواجه می شوند از این رو باید برای تنظیم سطح هورمون های خود از مکمل های تیروئید استفاده نماید.

– مسدود کننده های بتا یا بتا بلوکرها؛ این داروها برای مدیریت و کاهش علائمی مثل ضربان قلب سریع و نامنظم، ضعف اعصاب و لرزش هایی که ناشی از پرکاری تیروئید است، تجویز می شوند. بتا بلوکرها معمولا همراه با روش های درمانی دیگر ارائه می شوند.

درمان پرکاری تیروئید چقدر طول می کشد؟

مدت زمان لازم برای درمان تیروئید پرکار، در هر فردی متغیر است و بستگی به برنامه درمانی او دارد. برای مثال افرادی که تحت درمان داروهای ضد تیروئید مثل متی مازول و پروپیل تیواوراسیل هستند، معمولا طی مدت ۶ تا ۱۲ هفته سطح هورمون های تیروئیدی آنها به حد نرمال می رسد. یا طول دوره درمان بیمارانی که طبق دستور پزشک باید ید درمانی شوند و از قطره های ید غیر رادیواکتیو استفاده نمایند، ۷ تا ۱۰ روز است.

عوارض بیماری

هر بیماری در صورت عدم مدیریت و درمان می تواند عوارضی به همراه داشته باشد. پرکاری تیروئید نیز از جمله بیماری هایی است که می تواند قسمت های زیادی از بدن را تحت تأثیر قرار دهد. رایج ترین عوارض این بیماری عبارتند از:

– فیبریلاسیون دهلیزی (شایع ‌ترین نوع آریتمی قلبی)

– سکته قلبی

– نارسایی احتقانی قلب

– پوکی استخوان

افرادی که علائم پرکاری تیروئید را تجربه می کنند، بسیار مهم است که برای کنترل و درمان بیماری اقدامات لازم را انجام دهند و حتما تحت نظر یک پزشک باشند. همچنین ریسک ابتلا به تیروئید پرکار در افرادی که سابقه خانوادگی بیماری تیروئید دارند، خانم های باردار، افراد مبتلا به کم خونی مزمن (پرنیشیوز)، دیابت نوع ۱ و نارسایی غدد فوق کلیوی (بیماری آدیسون) بیشتر است. از این رو بهتر است این دسته از افراد نیز اقدامات پیشگیرانه مورد نیاز را انجام دهند.

سخن آخر

پرکاری تیروئید یک بیماری قابل کنترل و قابل درمان است و اکثر افراد با شروع درمان رفته رفته بهبود پیدا می کنند. درمان تیروئید پرکار هم با کمک دارو و هم از طریق جراحی امکان پذیر است. مسئله ای که در طول دوره درمان و حتی بعد از آن اهمیت دارد، حفظ ارتباط با پزشک معالج، مصرف منظم داروها و همچنین تغییر در برنامه غذایی زیر نظر یک متخصص تغذیه است. علاوه بر این انجام چکاب های مرتبط با تیروئید برای بررسی دقیق عملکرد این غده و ارزیابی سطح هورمون های تیروئیدی بسیار حائز اهمیت است.