تیروئید کم کار (Hypothyroidism)

کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم، از جمله بیماری های شایع است و زمانی اتفاق می افتد که بدن به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نکند. از آنجایی که غده تیروئید نقش مهمی در تأمین انرژی تمامی اندام های بدن دارد، هر گونه اختلال در عملکرد این غده می تواند روی فعالیت طبیعی بدن شما اثر بگذارد. یکی از اثرات این بیماری، کند شدن متابولیسم بدن، و به دنبال آن ایجاد احساس خستگی، افزایش وزن و عدم تحمل سرما است.

غده تیروئید چگونه کار می کند؟

تیروئید یکی از مهم ترین غدد بدن انسان است. این غده شبیه به یک پروانه است و درست در قسمت جلویی گردن شما و زیر سیب گلو قرار گرفته است. اصلی ترین وظیفه این غده کنترل متابولیسم بدن انسان است. علاوه بر این تیروئید با تولید هورمون های T3 و T4 عملکرد سایر اندام های بدن را کنترل می کند. کنترل ضربان قلب، کارکرد ریه ها، دستگاه گوارش، دمای بدن، … بر عهده این دو هورمون است. چنانچه هر گونه تغییری در میزان هورمون های تولید شده صورت بگیرد کل بدن تحت تاثیر قرار می گیرد. با توجه به این موارد می توان به خوبی به اهمیت این غده و نقشی که روی سلامت بدن دارد پی برد.

چه کسانی به هیپوتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید دچار می شوند؟

این بیماری جزو بیماری های شایع است و می تواند همه افراد را در هر سنی، با هر جنسیت و ملیتی تحت تأثیر قرار دهد. هر چند تحقیقات و بررسی های صورت گرفته روی این بیماری نشان می دهد که احتمال ابتلا در زنان بالای ۶۰ سال و افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، بسیار بیشتر از سایرین است.

چه چیزی باعث این بیماری می شود؟

عواملی که می توانند باعث کم کار شدن تیروئید شوند، عبارتند از:

– بیماری خود ایمنی: شایع ترین دلیل کم کاری تیروئید یک بیماری خود ایمنی به نام «هاشیموتو» است. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به تیروئید حمله کرده و به آن آسیب می رساند. این فرآیند روی توانایی غده برای تولید و ترشح کافی هورمون تیروئید اثر می گذارد.

– جراحی تیروئید: جراحی های تیروئید که با برداشتن تمام یا بخشی از غده همراه است، می تواند منجر به کاهش ساخت هورمون ها و یا توقف کامل تولید آنها شود.

– پرتو درمانی: افرادی که به سرطان های سر و گردن مبتلا هستند و تحت درمان هایی مثل پرتودرمانی قرار می گیرند ممکن است با مشکلات تیروئید از جمله تیروئید کم کار مواجه شوند.

– تیروئیدیت (التهاب تیروئید): این بیماری که معمولا به دلیل عفونت یا یک اختلال خود ایمنی ایجاد می شود، روی عملکرد و فعالیت تیروئید تأثیر می گذارد.

– مصرف برخی از داروها: تعدادی از داروها مثل دارو لیتیوم که برای درمان اختلالات روانی تجویز می شود، منجر به مشکلات تیروئیدی می شوند.

در موارد کمتر، این بیماری ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

– مشکلات مادرزادی: برخی از نوزادان ممکن است با مشکلات تیروئیدی یا حتی بدون این غده متولد شوند. از این رو غربالگری تیروئید جنین یک امر ضروری است.

– اختلال هیپوفیز: یکی از علت های نسبتا نادر کم کاری تیروئید، نارسایی غده هیپوفیز است. هیپوفیز با تولید هورمون تیروتروپین یا TSH، عامل محرک تیروئید برای تولید و آزاد کردن هورمون های T3 و T4 است. از این رو هر گونه نارسایی هیپوفیز می تواند روی فعالیت تیروئید نیز تأثیر بگذارد.

– بارداری: برخی از افراد در طول دوران بارداری ممکن است دچار این مشکل شوند. خانم های باردار دقت داشته باشند که عدم درمان کم کاری تیروئید در این دوران، ریسک سقط جنین، زایمان زودرس و پره اکلامپسی (افزایش فشار خون) را افزایش می دهد.

– کمبود ید در بدن: غده تیروئید برای ساخت هورمون های خود به ماده معدنی ید نیاز دارد. به همین علت کمبود این ماده معدنی می تواند باعث اختلال در عملکرد تیروئید شود. شما می توانید ید مورد نیاز بدنتان را از غذاهای دریایی، جلبک دریایی، نمک یددار، تخم مرغ، محصولات لبنی، … دریافت کنید.

آشنایی با علائم هیپوتیروئیدیسم

قبل از اشاره به نشانه های این بیماری باید بدانید که تیروئید کم کار اغلب دیر علائمی از خود نشان می دهد و ممکن است فردی که به این بیماری مبتلا است تا سال ها هیچ نشانه ای نداشته باشد. با این حال از میان شایع ترین علائم این بیماری می توان به موارد زیر اشاره داشت:

– احساس خستگی

– بی حسی یا گزگز شدن دست ها

– یبوست

– افزایش وزن

– بدن درد و ضعف های عضلانی

– بالا رفتن کلسترول خون

– افسردگی

– عدم تحمل هوای سرد

– زبری و خشکی پوست و مو

– کاهش میل جنسی

– پریودی های نامنظم

– تغییر چهره مثل افتادگی پلک، پف چشم و صورت

– تغییر صدا (خش دار شدن)

– اختلال حافظه و فراموشی

روش های تشخیص

تشخیص تیروئید کم کار اغلب دشوار است، به این دلیل که علائم آن ممکن است با بیماری های دیگر اشتباه گرفته شود. با این حال دقیق ترین روش تشخیص آن انجام آزمایش خون است. اولین آزمایشی که متخصصان برای تشخیص این بیماری درخواست می دهند تست هورمون محرک تیروئید یا TSH است. بعد از اندازه گیری این هورمون چنانچه مشخص شود، مقدار آن بالاتر از حد نرمال است مجددا یک آزمایش دیگر برای بررسی هورمون T4 انجام می شود. اگر نتایج آزمایش نشان دهد که سطح TSH بالا و T4 پایین است، شما به کم کاری تیروئید مبتلا هستید.

برای افرادی که امکان حضور در آزمایشگاه را ندارند، شرایطی فراهم شده تا با استفاده از گزینه چکاب در منزل دینالب، تست های لازم برای تیروئید را انجام داده، و نتیجه آن را نیز به صورت آنلاین دریافت کنند.

آیا این بیماری قابل درمان است؟

کم کاری تیروئید یک بیماری قابل کنترل و درمان پذیر است. پزشکان برای درمان این مشکل داروهای مخصوص را تجویز می کنند تا سطح هورمون های تیروئید را متعادل سازند. مصرف این داروها بسته به شرایط بیمار، معمولا به صورت مداوم و تا پایان عمر است. یکی از داروهای رایج برای درمان این بیماری قرص لووتیروکسین (Levothyroxine) است که علاوه بر درمان این بیماری برای پیشگیری و درمان گواتر و سرطان تیروئید نیز قابل استفاده است.

خطرات و عوارض

فردی که به هیپوتیروئیدیسم مبتلا است و به موقع درمان های لازم را دریافت نکند، ممکن است با شرایط و مشکلات جدی تری مواجه شود مثل:

– اختلالات سلامت روان

– مشکلات تنفسی

– عدم توانایی در حفظ دمای طبیعی بدن

– بیماری های قلبی

– بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)

همچنین عدم درمان ممکن است باعث بروز یک وضعیت پزشکی جدی به نام کمای میکس ادم (Myxedema) شود. کمای میکس ادم را میتوان نقطه‌ اوج کم کاری تیروئید دانست.

پیشگیری از بیماری

تیروئید کم کار قابل پیشگیری نیست، اما با تشخیص به موقع می توان علائم آن را کنترل کرد و از بروز آسیب های جدی تر جلوگیری کرد. در صورتی که هر یک از علائم این بیماری را مشاهده کردید، بهترین کار این است که نزد یک پزشک مجرب مراجعه داشته باشید و درمان های لازم را انجام دهید.

مواد غذایی که برای بهبود تیروئید کم کار می توانید بخورید

اولین و بهترین راه برای کنترل و بهبود این بیماری، مصرف داروهایی است که پزشک تجویز کرده است. همچنین اگر سطح هورمون های تیروئید شما پایین است، می توانید از طریق اضافه کردن مواد غذایی حاوی ید به رژیم غذایی تان، به افزایش این هورمون ها کمک کنید. هر چند رژیم غذایی شما باید کاملا زیر نظر و با مشورت پزشکتان باشد. غذاهایی که منبع غنی ید هستند عبارتند از:

– تخم مرغ

– محصولات لبنی

– گوشت، مرغ و غذاهای دریایی

– جلبک دریایی خوراکی

– نمک یددار

* نکته: مصرف بیش از اندازه ید، برای افرادی که به بیماری های تیروئید مبتلا هستند، ممکن است اثر عکس داشته باشد. از این رو حتما با پزشک خود مشورت کنید.