هپاتیت خودایمنی (Autoimmune)

هپاتیت خودایمنی (اتوایمیون) یک بیماری مزمن کبدی است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه سلول های کبد را هدف قرار می دهد و به آنها حمله می کند. در نتیجه بافت کبد دچار التهاب می شود. هنوز علت دقیق این بیماری مشخص نیست، اما محققان ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی را عامل اصلی این بیماری می دانند.

هپاتیت خودایمنی برخلاف انواع دیگر هپاتیت ویروسی، مسری نیست، و قابلیت انتقال از فردی به فرد دیگر را ندارد.

قابل ذکر است که در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما پزشکان با هدف کنترل علائم و سرکوب سیستم ایمنی از دارودرمانی کمک می گیرند. عدم درمان هپاتیت خودایمنی می تواند به آسیب های جدی کبد مثل سیروز و نارسایی کبدی منجر شود.

انواع این اختلال خودایمنی

– نوع ۱

شایع ترین نوع بیماری است که می تواند هر فردی را درگیر کند. اما شیوع آن در بین سنین ۱۵ تا ۴۰ سال و همچنین زنان بیشتر است. نوع ۱ معمولا به درمان با کورتیکواستروئیدها و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی پاسخ خوبی می دهد.

– نوع ۲

نسبت به نوع قبلی، کمتر شایع است، و بیشتر بین کودکان و نوجوانان (۴ تا ۱۴ سال) دیده می شود. روند پیشرفت این نوع سریع تر از هپاتیت خودایمنی نوع ۱ است از این رو درمان آن نیز دشوارتر و طولانی تر است.

علائم هپاتیت خودایمنی

علائم این بیماری کبدی، برای همه افراد یکسان نیست. علاوه بر این ممکن است خیلی از افراد در مراحل اولیه بیماری هیچ گونه علائمی نداشته باشند. با این حال برخی از رایج ترین علائم اولیه هپاتیت خودایمنی عبارتند از:

– درد شکم (قسمت فوقانی و راست شکم)

– تورم شکم

– خستگی

– درد عضلانی و مفصلی

– بثورات پوستی

– آکنه

با پیشرفت بیماری و جمع شدن صفرا در جریان خون، علائم دیگری نیز ظاهر می شوند مثل:

– زردی (پوست و چشم)

– ادرار تیره رنگ یا مدفوع کم رنگ

– خارش پوست

– حالت تهوع

– از دست دادن اشتها و کاهش وزن

علت هپاتیت خودایمنی

اینکه چه عاملی باعث بروز هپاتیت خودایمنی می شود، هنوز مشخص نیست. اما به نظر می رسد که مجموعه ای از عوامل محیطی و ژنتیکی در ایجاد این بیماری نقش دارند. مصرف برخی داروهای خاص، عفونت های ویروسی و ابتلا به بیماری های خودایمنی می توانند محرک های این بیماری باشند.

– داروهایی مثل: نیتروفورانتوئین (برای درمان عفونت های دستگاه ادراری)، مینوسیکلین (برای آکنه)، آتورواستاتین (برای کاهش کلسترول)، ایزونیازید (آنتی بیوتیک)

– عفونت های ویروسی مانند: سرخک، تبخال، مونونوکلئوز، انواع هپاتیت ویروسی (هپاتیت A ، هپاتیت D ،C ،B و E)

– بیماری های خودایمنی از جمله: کلانژیت صفراوی اولیه (PBC) و کلانژیت اسکلروزان اولیه (PSC)

* قابل ذکر است که ابتلا به هپاتیت خودایمنی، ریسک ابتلا به بیماری ها و اختلالات خودایمنی دیگر را نیز بالا می برد از جمله بیماری گریوز، سلیاک، بیماری التهابی روده، روماتیسم مفصلی، دیابت نوع ۱ و ویتیلیگو.

تشخیص این بیماری کبدی

فرآیند تشخیص هپاتیت خودایمنی شامل مجموعه ای از اقدامات بالینی، آزمایش خون، تصویربرداری و بیوپسی می شود. متخصص در مرحله اول علائم و سوابق پزشکی شما را بررسی می کند، سپس برای بررسی تخصصی تر انجام آزمایش خون را توصیه می کند. این آزمایش ها برای ارزیابی آنزیم های کبدی، آنتی بادی ها و همچنین سطح ایمنوگلوبولین انجام می شوند. علاوه بر این انجام آزمایش های تصویربرداری مثل سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی به ارزیابی بهتر کبد کمک بسیاری می کند. یکی از بهترین و دقیق ترین راه های تشخیص این بیماری، بیوپسی از کبد است. با بررسی نمونه برداشته شده از کبد به طور قطعی می توان این بیماری را رد یا تأیید کرد.

درمان هپاتیت خودایمنی

همانطور که در ابتدا نیز اشاره شد، هپاتیت خودایمنی درمان قطعی ندارد و تمامی درمان ها با هدف کاهش التهاب کبد و پیشگیری از بروز آسیب های جدی تر، ارائه می شوند. از جمله رایج ترین اقدامات درمانی برای هپاتیت خودایمنی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کورتیکواستروئیدها

این داروها جزو اولین گزینه های درمانی برای این بیماری هستند که به کاهش التهاب کبد بسیار کمک می کنند. رایج ترین نوع این داروها پردنیزون است که ابتدا با دوز بالا تجویز می شوند و به تدریج کاهش پیدا می کنند. از عوارض جانبی این درمان می توان به افزایش وزن، ضعف عضلانی، پوکی استخوان، تاری دید، اختلالات خلقی و فشار خون بالا اشاره کرد.

آزاتیوپرین

این دارو به عنوان سرکوب کننده سیستم ایمنی شناخته می شود و مصرف آن یا به تنهایی یا همراه با کورتیکواستروئیدها توصیه می شود. عفونت و مشکلات کبدی، پانکراتیت (التهاب پانکراس)، بثورات پوستی، اختلال در عملکرد کلیه، حالت تهوع و کاهش تعداد گلبول های سفید از جمله عوارض جانبی این دارو هستند.

درمان دارویی جایگزین

در شرایطی که بیمار به روش های قبلی پاسخ ندهد، پزشک ممکن است برای تضعیف و سرکوب سیستم ایمنی داروهای جایگزین مثل مایکوفنولات موفتیل، تاکرولیموس و سیکلوسپورین را تجویز کند.

پیوند کبد

در صورت پیشرفت بیماری و بروز بیماری هایی مثل سیروز یا نارسایی کبد، پیوند کبد می تواند بهترین و تنها گزینه درمانی باشد.

تغییر سبک زندگی

پرهیز از مصرف نوشیدنی های الکلی، دنبال کردن یک رژیم غذایی اصولی، ورزش کردن منظم، و همچنین کنترل بیماری های زمینه ای مثل دیابت و فشار خون می تواند در فرآیند درمان بسیار به شما کمک کند.

* هپاتیت خودایمنی به درمان طولانی مدت نیاز دارد، و بسیاری از افراد تا پایان عمر خود نیاز به مصرف دارو دارند. از این رو شما باید حتما تحت نظر پزشک باشید و داروها را طبق دوز توصیه شده مصرف کنید. چرا که توقف درمان شرایط را بدتر می کند و احتمال بازگشت بیماری را بالا می برد.

توصیه به بیماران مبتلا به هپاتیت خودایمنی

– داروهای تجویز شده را طبق دستور پزشک خود مصرف کنید و هیچوقت درمان را متوقف نکنید حتی اگر احساس بهتری داشتید.

– چکاب های پزشکی مثل آزمایش خون را به طور منظم انجام دهید.

– از خود بیشتر مراقبت کنید، چرا که مصرف داروهای توصیه شده، سیستم ایمنی شما را بسیار ضعیف می کند.

– یک رژیم غذایی سالم داشته باشید، و از مصرف قند، غذاهای چرب و پرنمک، و همچنین نوشیدنی های الکلی خودداری کنید.

– استرس خود را مدیریت کنید، چرا که هر گونه فشار روانی و استرس می تواند بیماری شما را تشدید کند.