کم خونی (Anemia)

کم خونی یا آنمی یکی از مشکلات شایع در بین تمامی افراد به ویژه کودکان است که به دلیل کمبود گلبول های قرمز یا هموگولوبین ایجاد می شود. گلبول های قرمز با کمک هموگولوبین که نوعی پروتئین است مسئول انتقال اکسیژن به تمامی سلول های بدن هستند. از این رو کودکانی که به آنمی دچار می شوند به دلیل نرسیدن اکسیژن کافی به اندام ها و بافت ها، دچار خستگی و بی حالی می شوند.

کودکان ممکن است به شکل موقتی (ناشی از کمبود مواد مغذی) و یا ژنتیکی به این بیماری مبتلا شوند.

انواع کم خونی کودکان

– کم خونی ناشی از فقر آهن: آهن برای تشکیل هموگلوبین لازم و ضروری است، از این رو وقتی در خون کودک آهن کافی وجود نداشته باشد، کودک دچار کمی خونی می شود. این کم خونی شایع ترین نوع در بین کودکان است.

– مگالوبلاستیک: این نوع زمانی اتفاق می افتد که گلبول های قرمز به دلیل کمبود اسید فولیک یا ویتامین B12 بیش از اندازه بزرگ می شوند. پرنیشیوز یکی از انواع این کم خونی است.

– همولیتیک: زمانی که گلبول های قرمز سریع تر از حالت عادی از بین می روند، این بیماری رخ می دهد. عفونت های جدی و مصرف برخی از داروها می توانند علت این کم خونی در کودکان باشند.

– کم خونی داسی شکل: این نوع کم خونی ارثی است و کودک دارای گلبول های قرمز غیرطبیعی است.

– تالاسمی: یکی دیگر از کم خونی های ارثی است که به دلیل تولید ناکافی هموگولوبین توسط بدن، ایجاد می شود.

– آپلاستیک: زمانی که مغز استخوان در ساخت سلول های خونی دچار نارسایی شود، کودک به کم خونی آپلاستیک دچار می شود.

علت کم خونی در کودکان

سه علت اصلی در کم خونی کودکان نقش دارند:

– از دست دادن گلبول های قرمز

– ناتوانی در ساخت گلبول های قرمز

– تخریب گلبول های قرمز

همچنین علت کاهش گلبول های قرمز یا سطح هموگلوبین می تواند به دلایل زیر باشد:

– نقص ارثی گلبول قرمز

– عفونت ها

– برخی بیماری ها

– داروهای خاص

– کمبود برخی ویتامین ها یا مواد معدنی در رژیم غذایی

چه کودکانی بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند!

شرایطی که ریسک آنمی در کودکان را بالا می برد، عبارتند از:

– نوزدانی که نارس یا با وزن کم متولد می شوند

– کودکانی که در فقر زندگی می کنند

– استفاده زودهنگام از شیر گاو برای کودک زیر یک سال

– رژیم غذایی ناسالم (کم آهن، بدون ویتامین ها یا مواد معدنی ضروری)

– از دست دادن خون به دلیل جراحی یا تصادفات

– بیماری های طولانی مدت مثل عفونت ها یا بیماری های کلیوی یا کبدی

– داشتن سابقه خانوادگی

علائم شایع بیماری

کودکانی که به این اختلال دچار می شوند ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنند. شایع ترین نشانه های کم خونی در کودکان عبارتند از:

– خستگی و کمبود انرژی

– تأخیر در رشد

– تحریک پذیری

– سرگیجه به ویژه هنگام ایستادن

– سردرد

– تنگی نفس

– زردی پوست، چشم ها و لب ها

– زخم یا تورم زبان

– بزرگ شدن طحال یا کبد

– بهبود ضعیف زخم و بافت

– افزایش ضربان قلب

لازم به ذکر است که کم خونی های خفیف اغلب بدون هیچ علائمی هستند. والدینی که هر یک از این علائم را در کودکان خود مشاهده می کنند بهتر است حتما نزد پزشک کودک خود مراجعه داشته باشند.

روش های تشخیص

با توجه به این که کم خونی در کودکان بسیار شایع است، متخصصین اطفال تمام غربالگری های لازم را انجام می دهند. از جمله این غربالگری ها و اقدامات تشخیصی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– آزمایش هموگلوبین و هماتوکریت: اولین آزمایش ها برای غربالگری کم خونی هستند و هر دو، میزان هموگلوبین و گلبول های قرمز خون را اندازه گیری می کنند.

– آزمایش شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش گلبول های قرمز و سفید، پلاکت ها، و حتی رتیکولوسیت ‌ها (گلبول های قرمز نارس) را بررسی می کند. از این رو برای تشخیص بیماری هایی مثل آنمی، سرطان خون و عفونت ها تجویز می شود.

– اسمیر خون محیطی: در این تست نمونه کوچکی از خون زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا تعداد و شکل سلول های خونی مورد ارزیابی قرار بگیرند.

آیا این بیماری قابل درمان است؟

درمان آنمی کودکان به عوامل مختلفی مثل علت، نوع و شدت آن، سن و سلامت عمومی کودک بستگی دارد. از بین رایج ترین راهکارهای درمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

–  تجویز مکمل های دارای ویتامین و مواد معدنی

– تغییر رژیم غذایی کودک

– قطع مصرف داروهایی که باعث آنمی می شود

– تجویز دارو

– جراحی برداشتن طحال

– انتقال خون

– پیوند سلول های بنیادی

عوارض کم خونی در کودکان

عوارض این بیماری به علت آن بستگی دارد. همچنین برخی از کم خونی ها معمولا با عارضه کمتری همراه هستند در حالی که برخی دیگر عوارض جدی تری را ایجاد می کنند. با این حال از بین شایع ترین عارضه های این بیماری برای کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– اختلال در رشد

– درد و تورم مفاصل

– نارسایی مغز استخوان

– سرطان خون یا سرطان های دیگر

چطور می توان از کم خونی کودکان پیشگیری کرد؟

کم خونی هایی که ارثی نیستند، معمولا قابل پیشگیری هستند. مانند کم خونی ناشی از فقر آهن که می توان با رعایت بعضی از نکات از آن جلوگیری کرد. برای مثال تغذیه نوزاد با شیر مادر، استفاده از شیر خشک حاوی آهن، عدم استفاده از شیر گاو برای کودکان زیر یک سال، تغذیه کودک با مواد غذایی غنی از آهن مثل غلات، زرده تخم مرغ، گوشت قرمز، سیب زمینی و گوجه فرنگی.

در آخر، والدین گرامی بهتر است از بدو تولد نوزاد، با پزشک اطفال در ارتباط باشند و وضعیت سلامت کودک خود را کنترل کنند. هر کودکی ممکن است به کم خونی دچار شود. این بیماری انواع مختلفی دارد و می تواند به دو شکل خفیف یا مزمن بروز پیدا کند. شکل درمان این بیماری نیز به نوع و شدت آن بستگی دارد. پزشک اطفال می تواند با توجه به شرایط کودک شما بهترین و مؤثرترین راهکار درمانی را ارائه کند.